De EU AI-verordening brengt ingrijpende veranderingen met zich mee voor overheden die AI inzetten. Een van de kernpunten is de verplichting tot AI-geletterdheid, vastgelegd in Artikel 4. Maar wat betekent dit concreet voor gemeenten, provincies en andere overheidsinstanties? En belangrijker nog: hoe zorg je ervoor dat je organisatie voldoet aan deze nieuwe eisen? In dit artikel duiken we diep in de materie en bieden we praktische handvatten.
Wat houdt AI-geletterdheid in?
AI-geletterdheid gaat verder dan alleen technische kennis. Het omvat het vermogen om weloverwogen beslissingen te nemen over AI-systemen, met inbegrip van:
- Bewustzijn van de kansen die AI biedt
- Inzicht in potentiële risico’s en nadelen
- Begrip van de ethische implicaties
- Kennis van de juridische kaders
Voor overheden is dit extra relevant, gezien hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en de impact van hun beslissingen op burgers.
Waarom is AI-geletterdheid zo belangrijk voor overheden?
Overheden hebben een unieke positie als het gaat om AI-implementatie. Ze moeten niet alleen efficiënt en effectief opereren, maar ook het publieke belang dienen en transparant zijn. AI-geletterdheid stelt overheidsfunctionarissen in staat om:
- Weloverwogen beslissingen te nemen over de inzet van AI
- Potentiële bias en discriminatie in AI-systemen te herkennen en aan te pakken
- De privacy van burgers te waarborgen bij het gebruik van AI
- Verantwoording af te leggen over AI-gedreven besluitvorming
Concrete stappen voor overheden
Om te voldoen aan de eisen van de EU AI Act en AI-geletterdheid te bevorderen, kunnen overheden de volgende stappen ondernemen:
1. Voer een AI-geletterdheidsaudit uit
Begin met het in kaart brengen van de huidige kennis en vaardigheden binnen uw organisatie. Dit geeft inzicht in waar de grootste hiaten zitten.
Tip: Betrek hierbij niet alleen IT-afdelingen, maar ook beleidsmakers, juristen en communicatiemedewerkers. AI-geletterdheid is relevant voor de hele organisatie.
2. Ontwikkel een op maat gemaakt trainingsprogramma
Creëer een opleidingsplan dat aansluit bij de specifieke behoeften van verschillende rollen binnen de overheid.
Tip: Maak gebruik van praktijkgerichte workshops waarin medewerkers hands-on ervaring opdoen met AI-tools die relevant zijn voor hun werkzaamheden. Denk bijvoorbeeld aan een sessie over het interpreteren van AI-gegenereerde beleidsanalyses voor beleidsmedewerkers.
3. Stimuleer een cultuur van continu leren
AI-technologie evolueert snel. Zorg voor regelmatige updates en bijscholingsmogelijkheden.
Tip: Organiseer maandelijkse ‘AI-lunches’ waar medewerkers nieuwe ontwikkelingen bespreken en ervaringen delen. Dit houdt het onderwerp levendig en stimuleert kennisuitwisseling.
4. Werk samen met externe experts
Benut de kennis van academici, ethici en AI-specialisten om uw interne expertise aan te vullen.
Tip: Overweeg het opzetten van een adviesraad met externe experts die uw organisatie kunnen begeleiden bij complexe AI-vraagstukken.
5. Implementeer een AI-governancestructuur
Creëer duidelijke verantwoordelijkheden en processen voor AI-besluitvorming binnen uw organisatie.
Tip: Stel een ‘AI-ethiekcommissie’ in die voorgenomen AI-implementaties toetst op ethische en maatschappelijke impact. Dit zorgt voor een extra waarborg en bevordert de AI-geletterdheid van besluitvormers.
6. Betrek burgers bij AI-initiatieven
Transparantie en publieke betrokkenheid zijn essentieel voor het opbouwen van vertrouwen in AI-toepassingen door de overheid.
Tip: Organiseer burgerpanels of publieke consultaties over de inzet van AI in de publieke dienstverlening. Dit vergroot niet alleen het draagvlak, maar kan ook waardevolle inzichten opleveren.
Specifieke aandachtspunten voor overheden
Bij het implementeren van AI-geletterdheidsinitiatieven moeten overheden rekening houden met enkele specifieke aspecten:
Diversiteit en inclusie
Zorg ervoor dat AI-geletterdheid toegankelijk is voor alle medewerkers, ongeacht hun achtergrond of expertise. Dit is vooral belangrijk omdat AI-systemen onbedoeld bestaande ongelijkheden kunnen versterken.
Tip: Ontwikkel trainingsmateriaal in verschillende formats (e-learning, klassikaal, video’s) om verschillende leerstijlen te accommoderen.
Intersectorale samenwerking
AI-toepassingen overschrijden vaak de grenzen van traditionele overheidsdepartementen. Stimuleer kennisuitwisseling tussen verschillende sectoren.
Tip: Creëer ‘AI-innovatieteams’ met vertegenwoordigers uit verschillende afdelingen om gezamenlijk aan AI-projecten te werken.
Ethische besluitvorming
Leg extra nadruk op ethische overwegingen bij AI-gebruik, gezien de maatschappelijke impact van overheidsbeslissingen.
Tip: Integreer ethische casestudies in AI-trainingen, specifiek gericht op overheidsscenario’s zoals het gebruik van voorspellende modellen in de sociale dienstverlening.
Monitoren en evalueren
Het bevorderen van AI-geletterdheid is een continu proces. Regelmatige evaluatie is noodzakelijk om de effectiviteit van uw inspanningen te meten en bij te sturen waar nodig.
Tip: Ontwikkel key performance indicators (KPI’s) voor AI-geletterdheid, zoals het percentage medewerkers dat AI-training heeft gevolgd of het aantal succesvol geïmplementeerde AI-projecten met positieve maatschappelijke impact.
Conclusie
De EU AI Act stelt hoge eisen aan overheden op het gebied van AI-geletterdheid. Door proactief en structureel aan de slag te gaan met het vergroten van kennis en vaardigheden, kunnen overheidsorganisaties niet alleen voldoen aan de wettelijke vereisten, maar ook de kansen van AI optimaal benutten voor het publieke belang.
AI-geletterdheid is geen eindbestemming, maar een reis. Door continu te leren, aan te passen en te innoveren, kunnen overheden vooroplopen in verantwoord AI-gebruik en het vertrouwen van burgers in digitale overheidsdiensten versterken.
Heeft u vragen over hoe u AI-geletterdheid in uw overheidsorganisatie kunt implementeren of wilt u meer weten over de implicaties van de EU AI Act? Neem dan contact op met CiviQs. Onze experts staan klaar om u te ondersteunen bij het navigeren van dit complexe maar cruciale onderwerp.
